การเพาะพันธุ์ปลา

การเพาะพันธุ์ปลา

วิธีการเพาะพันธุ์ปลา 

แบ่งออกเป็น  3  วิธี คือ

1.  วิธีเพาะพันธุ์แบบธรรมชาติ

     เป็นวิธีการเพาะปลาแบบง่ายๆ  โดยปล่อยพ่อแม่พันธุ์ที่สมบรูณ์เพศเป็นคู่ๆ  ลงไปในบ่อดินที่เตรียมเอาไว้และเมื่อมีลูกปลาเกิดในเวลาต่อมา  ก็แยกออกมาอนุบาลภายหลัง  เช่นการเพาะปลานิล  และการเพาะปลาสลิด

2.  วิธีเพาะพันธุ์เลียนแบบธรรมชาติ

     เป็นการเพาะพันธุ์ปลาโดยปล่อยให้พ่อแม่พันธุ์มีการผสมพันธุ์วางไข่กันเองในบ่อที่มีการปรับสภาพแวดล้อม  เช่น  การเตรียมบ่อและการเตรียมสิ่งช่วยกระตุ้นการตกไข่และการวางไข่ให้ดีขึ้น

       

     วัสดุที่กระตุ้นการตกไข่  มีหลายชนิด  ได้แก่  ใบไม้  รากไม้  จอก  พันธุ์ไม้น้ำหรือสาหร่ายชนิดต่างๆ  เชือก  กระเบื้อง  ท่อพลาสติก  เป็นต้น

     ข้อดี 

     1.  พ่อแม่ปลาไม่บาดเจ็บเนื่องจากไม่ได้ผสมเทียม
     2.  ไม่จำเป็นต้องทราบช่วงเวลาที่แม่ปลาตกไข่
     3.  ไม่จำเป็นต้องรีดไข่
     4.  ไข่ที่ปล่อยออกมาไม่แก่เกินไป

               

     ข้อเสีย
     1.  ไม่มีสิ่งเจือปน
     2.  ประเมินจำนวนไข่แน่นอนได้ยาก
     3.  แม่ปลาอาจวางไข่ไม่หมด  หรือวางไข่ได้  50%
     4.  ผสมข้ามพันธุ์ไม่ได้  เช่น การเพาะพันธุ์ปลาไน

3.  วิธีการเพาะพันธุ์แบบผสมเทียม

        เป็นวิธีที่นิยมอย่างแพร่หลายโดยทั่วไป   โดยการนำฮอร์โมนชนิดต่างๆ  ฉีดกระตุ้นพ่อแม่พันธุ์ให้สมบูรณ์เพศมากขึ้น  วิธีการนี้จำเป็นต้องให้พ่อแม่พันธุ์อยู่ในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมตลอดเวลาเช่น  อุณหภูมิหรือปริมาณออกซิเจนที่ละลายในน้ำอยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสมและปราศจากความเครียด  เป็นต้น

การเพาะพันธุ์ปลาดุก

การเตรียมบ่อซีเมนต์

-  บ่อซีเมนต์ขนาด กว้าง 120 เซนติเมตร ยาว 2-3 เมตร

-  ท่อระบาย PVC ขนาด 1½ - 2 นิ้ว

-  มีรางน้ำซีเมนต์ระบายน้ำได้

ขั้นตอนการเตรียมบ่ออนุบาลลูกปลา

1. สูบน้ำออกจากบ่อให้หมด ทำความสะอาดบริเวณในบ่อและขอบบ่อ
2. นำปูนขาวและปุ๋ยคอก (ขี้วัวและขี้ไก่พันธุ์ไข่)โรยบริเวณในบ่อและขอบบ่อ (สูตร 1 งานใช้ขี้วัว 100 กก. ขี้ไก่ 50 กก.   ปูนขาว  10-20 กก.) ทิ้งไว้ 7 วัน แล้วนำน้ำเข้าบ่อในวันที่ 8

อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. ยาเม็ดโมติเนี่ยมเอ็ม
2. ฮอร์โมนฉีดปลา
3. น้ำกลั่น 90 ไมโครกรัม
4. ครกบดยา
5. สลิ่งฉีดยา
6. มีดคัตเตอร์
7. ขนไก่     2  ก้านมัดติดกัน
8. ผ้าเขียว  ขนาดพอประมาณกับบ่อ
9. บ่อซีเมนต์

วิธีผสมยา

บดยาเม็ดโมติเนียมเอ็มให้ละเอียด  น้ำยาฮอร์โมน 10   ไมโคร น้ำกลั่น 90 ไมโคร ผสมให้เข้ากัน  (แม่พันธุ์หนัก 1 กก.  ต่อน้ำยา 100 ไมโคร)

วิธีการคัดแม่พันธุ์  พ่อพันธุ์

1. แม่พันธุ์ปลาดุก 1 กก. (แม่ไข่)
2. พ่อพันธุ์ปลาดุก 1 ตัว (ตัวที่สมบูรณ์) ต่อแม่พันธุ์ 3 กก.

1. เวลาในการฉีดฮอร์โมน
   1. ฉีดยาเวลา 19.00 – 20.00 น.
   2. รีดไข่เวลา  04.00 – 05.00 น.
   3. ผ่าตัดเอาฮอร์โมนจากพ่อพันธุ์มาผสมกับไข่ของแม่พันธุ์  คนให้เข้ากัน
   4. นำไข่ลงบ่อเวลา  06.00 น. โดยประมาณ

**ข้อสังเกต** ลูกปลาจะติดให้เห็นภายใน 1 สัปดาห์ต่อจากนั้นให้อาหารพอสมควร  อาหารคือหัวอาหารปลาดุกเล็ก

การเพาะพันธุ์ปลาตะเพียน - ยีสก - ไน

อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม

1. แม่พันธุ์ 1 ตัว  ต่อพ่อพันธุ์ 1  ตัว
2. น้ำยาฮอร์โมน 20 ไมโคร
3. ยาเม็ดโมดิเนียม – เอ็ม  1  เม็ด  ต่อแม่พันธุ์ปลา  1 กิโลกรัม
4. น้ำกลั่น 80 กิโลกรัม

วิธีผสม

1. นำแม่พันธุ์ปลามาฉีดยา เวลา 18.00 น.
2. นำแม่พันปลาออกจากบ่อพัก เวลา 01.00 น.
3. เวลาประมาณ  12.00 น. ปลาจะออกเป็นตัว  ให้ออกซิเจนตลอดระยะเวลา  4 วัน
4. ย้ายลูกปลาลงบ่ออนุบาลตอนเช้าของวันที่  4
5. ปลาจะขึ้นให้เห็นภายใน  15  วัน  (ถ้าติด)

การเพาะพันธุ์ปลานิล – ปลาทับทิม

สิ่งที่ต้องเตรียม

1. บ่อสำหรับเลี้ยงปลานิล – ปลาทับทิม
2. สูบน้ำออกจากบ่อให้หมด ทำความสะอาดบริเวณในบ่อและขอบบ่อ ทิ้งไว้ 7 วัน นำปุ๋ยคอก ขี้วัว ขี้ไก่ ปูนขาว โรยบริเวณในบ่อ (ปุ๋ยคอก ขี้วัว ขี้ควาย 50-100 กก. ปูนขาว 15-20 กก.)
3. นำน้ำเข้าบ่อในวันที่ 8
4. คัดพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ลงบ่อได้เลย (พ่อพันธุ์ 1 ตัว ต่อแม่พันธุ์ 2-5 ตัว)

เคล็ดลับการให้ปลาออกลูกบ่อย

1. ใช้เครื่องสูบน้ำหรือไดร์โวลต์ปั้มน้ำให้หมุนเวียนอยู่ในบ่อ
2. ถ้ามีประตูน้ำสามารถผ่านบ่อได้ยิ่งดี
3. ถ้ามีน้ำใหม่เปลี่ยนเข้าบ่อก็ยิ่งดี

** ข้อสังเกต** การเพาะพันธุ์ปลานิล – ปลาทับทิม เป็นการขยายพันธุ์ที่ง่ายและได้ผลดี ประหยัดเวลาและประหยัดเงินด้วย

การเพาะเลี้ยงปลานิลหมัน

การเพาะเลี้ยงปลานิลหมัน

รูปแบบการเลี้ยงปลานิล

            การเลี้ยงพันธุ์ปลานิลนั้นมีแบ่งการเลี้ยงออกเป็น 2 รูปแบบ คือ

            แบบที่ 1 การเลี้ยงพันธุ์ปลานิลแบบธรรมดา เป็นการนำพันธุ์ปลานิลมาปล่อยแบบธรรมชาติ ให้อาหาร และให้หากินเอง และให้ผสมพันธุ์กันเองจะได้ออกลูกได้เอง ซื้อแบบนี้ไม่เหมาะกับการเลี้ยงเชิงพานิช เป็นการเลี้ยงแบบพอเพียง ได้เงินเหมือนกัน

            แบบที่ 2 การเลี้ยงพันธุ์ปลานิลหมัน ปลานิลหมันคือปลาที่แปลงเพศแล้ว เค้าจะโตไว้มากๆ ถ้าเราเลี้ยงปลานิลหมันโดยการขุนอาหารให้ปลานิล ปลาจะโตเร็ว แบบนี้เหมาะสมกับการเลี้ยงเชิงธุรกิจ แต่ในการเลี้ยงต้องมีเทคนิคนิดเรื่องอาหาร ไม่เช่นนั้นอาจจะทำให้ขาดทุนได้ เพราะค่าอาหารทางด้านการเกษตรก็ค่อนข้างแพง

ขั้นตอนการเตรียมบ่อ

            ขุดบ่อให้ลึก ประมาณ 1.50 เมตร ขนาดกว้างยาวของบ่อก็ตามพื้นที่ที่เรามีอยู่ เมื่อเตรียมบ่อเสร็จแล้วก็เตรียมนำลูกพันธุ์ปลานิลหมันมาลง ก่อนนำลูกปลาปลานิลหมันมาลงสัก 3 วัน ให้ทำการสูบน้ำเข้าบ่อ ความลึกของน้ำประมาณ 50 เซนติเมตร อย่าลืมใช้ถุงกรองน้ำตาละเอียด เพื่อป้องกันปลาชนิดอื่นๆที่ไม่ต้องการเข้าบ่อ จากนั้นถึงขั้นตอนทำน้ำให้เขียวโดยหาขี้ไก่ มาใส่ในบ่อสัก 3 กระสอบปุ๋ย ถ้าหาขี้ไก่ไม่ได้ก็สามารถใช้ขี้นกกระทา 50 กิโลกรัมก็ได้เช่นกัน

            ปล่อยพันธุ์ปลานิลจำนวนไม่ต้องแน่นแน่นมากนัก ประมาณไร่ละ สามพันตัว ปลาจะได้โตไว้ๆ  แต่ถ้าอยากปล่อยมากกว่าก็ให้พิจารณาเรื่องความหนาแน่นและงบประมาณอาหารตามสมควร

            หมายเหตุ ปลานิลหมันถ้าเลี้ยงเกิน 6 เดือน ก็จะไม่หมันแล้ว ผู้เลี้ยงอาจได้ลูกปลานิลเต็มบ่อเลยก็ได้ ดังนั้นเรื่องความหนาแน่นของปลาต้องคำนึงถึงมากๆ เพราะมีผลต่อการเจริญเติบโตของปลาด้วย

จุดเด่นของปลานิล
1.ปลานิลสามารถกินแพลงตอนแทนอาหารได้ลดต้นทุนการเลี้ยงลงไปอีกนิด
2.เป็นปลาเนื้อขาวซึ่งกำลังเป็นที่ต้องการของตลาดต่างประเทศในการ Fillet
3.เลี้ยงในแหล่งน้ำจืดได้ทั่วประเทศไทย
4. รสชาดดี อร่อยมาก กำลังการบริโภคภายในประเทศสูง และเป็นปลาที่นิยมบริโภคของคนทั่วไปทำให้ราคาไม่ค่อยผันผวนมาก
5. ปลานิลเป็นปลาที่เลี้ยงง่าย มีอัตราการเจริญเติบโตสูง
6. มีเทคโนโลยีการเพาะพันธุ์และเลี้ยงที่สมบูรณ์ จึงไม่มีปัญหาเรื่องการพัฒนาสายพันธุ์ปลานิล

จุดด้อย
1. ต้นทุนการผลิตสูง ทุกประเทศก็เลี้ยงได้โดยเฉพาะจีนที่เลี้ยงได้ต้นทุนถูกมาก
2. ขาดระบบสหกรณ์
3. ยังส่งออกได้ไม่มาก เพราะเราไม่สามารถรวบรวมผลผลิตได้ครั้งละมากๆ

การเลี้ยงปลาในนาข้าว

การเลี้ยงปลาในนาข้าว

ประโยชน์จากการเลี้ยงปลาในนาข้าว

            1. ชาวนาสามารถใช้ประโยชน์จากผืนนาได้เต็มที่ ตามปกติในผืนนาจะมีอาหารธรรมชาติ ซึ่งได้แก่ พืชและสัตว์เล็ก ๆ ทั้งที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าและที่ปรากฏอยู่ทั่วไป อาหารธรรมชาติเหล่านี้ตามปกติแล้วมิได้มีการใช้ประโยชน์แต่อย่างใด ยิ่งถ้าหากชาวนาทำนาตามแบบที่ทางราชการแนะนำ คือ มีการใส่ปุ๋ยในแปลงนาด้วยแล้วอาหารธรรมชาติจะยิ่งสมบูรณ์มากขึ้น

            2. ปลาช่วยกำจัดวัชพืช  หากมีการเลี้ยงปลาในนาข้าวแล้วปลาจะช่วยกำจัดโดยกินวัชพืชนานาชนิดในแปลงนาเป็นอาหาร โดยชาวนาไม่ต้องเหน็ดเหนื่อยอีกด้วย

            3. ปลาช่วยกำจัดศัตรูของต้นข้าว หนอนและตัวอ่อนของแมลงชนิดที่อยู่ในน้ำและที่ร่วงหล่นลงไปในนาอันเป็นศัตรูร้ายแรงของต้นข้าว จะกลับเป็นอาหารวิเศษสุดของปลา

            4. ปลาช่วยพรวนดินในนา จากการที่ปลาว่ายวนเวียนในน้ำรอบ ๆ กอข้าวบนผืนนา การเคลื่อนไหวของครีบและหางปลาจะช่วยพัดโบกมวลดินในผืนนามิให้ทับอัดกันแน่น อันเป็นเสมือนการพรวนดินให้แก่ต้นข้าว ซึ่งจะช่วยทำให้ต้นข้าวเจริญงอกงามขึ้นกว่าปกติ
            5. ปลาช่วยเพิ่มปุ๋ย มูลและสิ่งขับถ่ายจากปลาซึ่งประกอบด้วยธาตุไนโตรเจน และอื่น ๆ จะเป็นปุ๋ยโดยตรงสำหรับต้นข้าว
            6. การเลี้ยงปลาในนาข้าว ช่วยเพิ่มผลผลิตข้าวให้สูงขึ้นกว่าการปลูกข้าวแต่เพียงอย่างเดียว

ขนาดของแปลงนาข้าว
            แปลงนาที่เลี้ยงปลาในนาข้าว จะมีขนาดและรูปร่างอย่างไรก็ได้ แล้วแต่ความเหมาะสมของพื้นที่ และความพร้อมของผู้เลี้ยง แต่แปลงขนาดตั้งแต่ 5 ไร่ขึ้นไปจะมีความเหมาะสมและให้ผลตอบแทนที่คุ้มค่า

การเตรียมแปลงนาข้าว
             การเตรียมแปลงนาเพื่อใช้เลี้ยงปลาในผืนนาไปด้วยนั้น ควรเตรียมให้เสร็จก่อนระยะเตรียมดินและไถคราด โดยปฏิบัติตามขั้นตอนดังนี้
            1. แปลงนาที่เป็นที่ลุ่มและสามารถเก็บกักน้ำได้ลึกอย่างน้อย 1 ศอก (50 เซนติเมตร) ตลอดฤดูทำนา ควรเสริมคันนาให้สูงขึ้นจากระดับพื้นนาเดิมประมาณ 3 คืบ (80 เซนติเมตร) และมีความมั่นคงแข็งแรงเพียงพอ เพื่อป้องกันน้ำท่วมและการพังทลายของคันนา
            2. แปลงนาที่มีบ่อล่อปลาอยู่แล้ว ก็ให้ดัดแปลงโดยเสริมคันนาให้แข็งแรงสามารถเก็บน้ำได้ลึกอย่างต่ำ 1-2 คืบ (30 เซนติเมตร) โดยให้พื้นที่ของแปลงนามีขนาดประมาณ 10 เท่า ของพื้นที่บ่อล่อปลา
            3. และเพื่อความสะดวกในการจับปลา จึงสมควรขุดบ่อปลาบริเวณที่ลึกที่สุดของแปลงนา เพื่อให้ปลามารวมกันในขณะที่ลดระดับน้ำในแปลงนาข้าว โดยมีพื้นที่ประมาณ 5-10 ตารางวา (20-40 ตารางเมตร) แล้วแต่ขนาดของแปลงนาและลึกกว่าร่องนาประมาณ 1 ศอก (50 เซนติเมตร)
            4. บ่อรวมปลานี้ยังใช้เป็นบ่ออนุบาลลูกปลาที่มีขนาดเล็กให้มีขนาดใหญ่ คือ มีความยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร ซึ่งเหมาะที่จะปล่อยเลี้ยงในแปลงนาได้ดี โดยการอนุบาลลูกปลาไว้ล่วงหน้าประมาณ 1 เดือนก่อนถึงฤดูทำนา
            5. พันธุ์ข้าว ใช้พันธุ์ข้าวที่กรมส่งเสริมการเกษตรแนะนำในแต่ละท้องถิ่นหากเป็นไปได้ ควรเลือกใช้ข้าวพันธุ์หนักที่สามารถอยู่ในนาได้นานวัน

พันธุ์ปลาที่ควรเลี้ยงในนาข้าว
            พันธุ์ปลาที่เหมาะสมต่อการเลี้ยงในนาข้าว ควรมีคุณสมบัติดังนี้
            1. เลี้ยงง่าย
            2. เติบโตเร็ว
            3. อดทน
            4. หาพันธุ์ได้ง่าย
            5. ไม่ทำลายต้นข้าว
            6. เนื้อมีรสดีเป็นที่นิยมของท้องถิ่น

            พันธุ์ปลาดังกล่าว ได้แก่ ปลาไน ปลาตะเพียนขาว ปลานิล ปลานวลจันทร์เทศ และปลาหัวโต หรือปลาซ่ง ซึ่งปลาต่าง ๆ เหล่านี้กินอาหารธรรมชาติที่เกิดขึ้นในแปลงนา ประเภทพืชและสัตว์เล็ก ๆ ได้ดีจึงโตเร็ว และนอกจากนี้ยังกินอาหารเสริมต่าง ๆ ที่หาได้ในท้องถิ่นอีกด้วย

ลักษณะของพันธุ์ปลาน้ำจืด

ลักษณะของพันธุ์ปลาน้ำจืด

1.  ปลาดุก

ปลาดุก (อังกฤษ: Walking Catfish) ใช้เรียกปลากลุ่มหนึ่งในสกุล Clarias วงศ์ Clariidae มีถิ่นอาศัยอยู่ทั่วโลก เป็นปลาไม่มีเกล็ด ลำตัวยาว มีหัวที่แบนและแข็ง มีหนวดยาวแปดเส้น สามารถหายใจบนบกได้ เป็นปลาวางไข่ เป็นปลากินเนื้อโดยเฉพาะเมื่อตัวโตเต็มที่ชอบกินปลาอื่นที่ตัวเล็กกว่าเป็นอาหาร

ปลาดุก เป็นปลาที่คนไทยรู้จักกันดี และมีความนิยมบริโภค ในอัตราที่สูง สามารถทำรายได้ให้กับเกษตรกรผู้เพาะเลี้ยงอย่างงดงาม เพียงแต่มีน้ำดี สภาพพื้นที่ดี มีการเอาใจใส่ดูแลให้อาหารดี รวมทั้งผู้เลี้ยงขยันศึกษาหาความรู้เพื่อประยุกต์ใช้กับกิจการของตน และเพื่อสนองตอบปัจจัยในการเลี้ยงปลาดุกอย่างมีประสิทธิภาพ

ปลาดุกที่พบในประเทศไทย

ในประเทศเรานั้นพบว่ามีปลาดุกด้วยกันทั้งหมด 5 ชนิด แต่เท่าที่รู้จักมีเพียง 2 ชนิด คือ ปลาดุกอุย และปลาดุกด้าน ปลาดุกที่นิยมเลี้ยงคือ ปลาดุกด้าน เพราะเนื้อปลาดุกด้านค่อนข้างแข็ง ทำให้สามารถขนส่งได้ในระยะทางไกลๆ ประกอบกับปลาดุกด้านเลี้ยงง่าย โตเร็ว จึงเป็นที่นิยมเลี้ยงกันมาก แต่สำหรับผู้บริโภคแล้ว จะนิยมปลาดุกอุย เพราะให้รสชาติดีเนื้อปลานุ่ม ฟู กลิ่นดี

ปลาดุกอุย

สีของผิวหนังค่อนข้างเหลือง มีจุดประตามตัวและบริเวณด้านข้างของลำตัวอย่างเด่นชัด เนื้อสีออกเหลือง มีมันมาก ลำคัวค่อนข้างทู่ ส่วนปลายของกระดูกท้ายทอยจะป้านและสั้น

ปลาดุกด้าน

สีของลำตัวค่อนข้างคล่ำเล็กน้อย เนื้อมีสีขาว มีมันน้อย ส่วนหัวค่อนข้างแหลมและส่วนปลายของกระดูกท้ายทอยมีลักษณะแหลมยาว ลักษณะดังกล่าว สังเกตเห็นได้ชัดเจนมาก 

2.  ปลานิล

             ปลานิลสามารถอาศัยอยู่ได้ในน้ำจืดและน้ำกร่อย มีถิ่นกำเนิดเดิมอยู่ที่ทวีปแอฟริกาพบทั่วไปตามหนอง บึง และทะเลสาบในประเทศซูดาน ยูกันดา แทนแกนยิกา ปลานิลเข้าสู่ประเทศไทยครั้งแรกโดยสมเด็จพระจักรพรรดิอะกิฮิโตะ เมื่อครั้งดำรงพระอิสริยยศมกุฎราชกุมารแห่งประเทศญี่ปุ่น ซึ่งทรงจัดส่งเข้ามาทูลเกล้าถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2508 จำนวน 50 ตัว ครั้งนั้นได้ทรงโปรดเกล้า ให้ทดลองเลี้ยงปลานิลในบ่อสวนจิตรลดา เป็นหนึ่งโครงการในโครงการส่วนพระองค์ สวนจิตรลดา

            เป็นรูปร่างคล้ายปลาหมอเทศ แตกกันที่ปลานิลมีลายสีดำและจุดสีขาวสลับกันไป บริเวณครีบหลัง ครีบก้นและลำตัวมีสีเขียวปนน้ำตาล มีลายดำพาดขวางตามลำตัว มีความยาวประมาณ 10-30 เซนติเมตร

3.  ปลาทับทิม

            ปลาทับทิม หรือ ปลานิลแดง เป็นปลาที่ผสมข้ามพันธุ์ระหว่างปลานิลและปลาหมอเทศ อีกนัยหนึ่งหมายถึงสายพันธุ์หนึ่งของปลานิลที่มีสีแดงอ่อน (ปลานิลจิตรลดา)

            ปลาทับทิม เป็นปลาที่สามารถเลี้ยงในเชิงเศรษฐกิจได้ เนื่องจากปลาทับทิมเป็นปลาเนื้อที่มีคุณภาพสูง รสชาติดี และเป็นที่ต้องการของตลาดมากขึ้นเรื่อยๆ ลูกพันธุ์ปลาทับทิมยังมีราคาไม่แพงและสามารถหาซื้อลูกปลาทับทิมมาเลี้ยงได้ไม่ยาก

4.  ปลาไน

            เป็นปลาที่มีรูปร่างป้อม แบนข้างเล็กน้อย ส่วนหัวลาด ปากมีขนาดเล็ก มีหนวดสั้น 2 คู่ ครีบหลังค่อนข้างยาว ครีบหางเป็นเว้าแฉกลึก สีลำตัวมีสีน้ำตาลคล้ำอมทองหรือน้ำตาลอ่อน ท้องสีจาง บางตัวอาจมีสีสัน ปลาตัวผู้ในฤดูผสมพันธุ์จะมีตุ่มสิวขึ้นบริเวณใบหน้า และครีบอก ผสมพันธุ์และวางไข่ได้ทุกฤดูโดยวางติดกับพืชน้ำปลาไนมีขนาดโตเต็มที่ได้ถึง 1.5 เมตร หนักกว่า 6 กิโลกรัม และสามารถวางไข่ได้ถึง 1 แสนฟอง ชอบอาศัยรวมเป็นฝูงในแหล่งน้ำไหลเชี่ยว และสามารถปรับตัวได้ทุกสภาพแหล่งน้ำ แต่จะไม่วางไข่ในแหล่งน้ำนิ่ง เป็นปลาพื้นเมืองของประเทศจีนตะวันตกและภูมิภาคยุโรปตะวันออก ปลาไนมีชื่อเรียกในภาษาจีนว่า หลีฮื้อ (ในภาษาไทยเรียกรวมกับปลาชนิดอื่นที่มีความใกล้เคียงกันว่า ปลาจีน) นิยมบริโภคด้วยการปรุงสด จัดเป็นปลาที่มีรสชาติดี เนื้อนุ่ม อร่อย และมีราคาแพง แต่ในบางภูมิภาค 

5.  ปลายี่สก

            ลักษณะรูปร่างปลายี่สกมีลักษณะเด่นคือ สีของลำตัวเป็นสีเหลืองนวล ลำตัวค่อนข้างกลมและยาว บริเวรด้านข้างมีแถบสีดำข้างละ 7 แถบ พาดไปตามความยาวของลำตัว ลายตามตัวเหล่านี้จะปรากฏในลูกปลาที่มีขนาด 3-50 นิ้ว บริเวณหัวมีสีเหลืองแกมเขียว ริมปากบนมีหนวดสั้น ๆ 1 คู่ มีฟันที่คอหอยเพียงแถวเดียว จำนวน 4 ซี่ เวลากินอาหารทำปากยืดหดได้ เยื่อม่านตามเป็นสีแดงเรื่อ ๆ ครีบหลัง ครีบหู ครีบท้อง ครีบก้น มีสีชมพูแทรกอยู่กับพื้นครีบ ซึ่งเป็นสีเทาอ่อน หางค่อนข้างใหญ่และเว้าลึก ปลายี่สกเป็นปลาขนาดใหญ่ชนิดหนึ่งในจำนวนปลาน้ำจืดด้วยกันพบในจังหวัดกาญจบุรี ขนาดใหญ่ที่สุดยาว 1.35 เมตร น้ำหนัก 40 กิโลกรัม

ประวัติการเพาะพันธุ์ปลา

ประวัติการเพาะพันธุ์ปลา

         ปลาจัดได้ว่าเป็นสัตว์น้ำที่ได้มีการเพาะเลี้ยงมาตั้งแต่โบราณ  มีรายงานทั้งในทวีปยุโรปและเอเชีย  โดยจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์  พบว่า  การเลี้ยงปลาเริ่มมีที่อียิปต์เป็นเวลาประมาณ  4,000  ปีมาแล้ว  (2000 B.C.)  โดยในสมัยของกษัตริย์  Maeris  ได้พบภาพแกะสลักโบราณในสุสานแสดงถึงการปล่อยปลานิล  (tilapia)  รวมกับปลาชนิดอื่น ๆ  22  ชนิด  ในทะเลสาบ  และนอกจากนี้ภาพวาดยังแสดงถึงการสร้างบ่อเลี้ยงปลาในบริเวณสวน  โดยมีช่องทางระบายน้ำออกตรงกลางบ่อ  เพื่อจับปลาทั้งหมด  (Hickling,  1971)
             สำหรับทวีปเอเชีย เริ่มมีการเลี้ยงปลาเป็นครั้งแรกเมื่อประมาณ  4,600  ปีมาแล้ว  (2698 B.C.)  โดยปลาชนิดแรกที่เลี้ยงคือ  ปลาไน  (common  carp)  และคาดว่าการเลี้ยงปลาเริ่มในเวลาใกล้เคียงกับการเลี้ยงและการผลิตไหม  (silkworm  production)  เนื่องจากตัวอ่อนหนอนสามารถนำมาเป็นอาหารสมทบให้ปลาในบ่อได้  (Hickling,  1971)  ส่วนประเทศต่าง ๆ  ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีการพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำช้ากว่าจีน  โดยมีการพัฒนาการไม่กี่ร้อยปีนี้เอง  โดยส่วนใหญ่พัฒนามาจากการจับปลา  (simple – trapping)  มาเป็นการจับแล้วพักปลา  (trapping – holding)  แล้วเป็นการจับแล้วเลี้ยงปลา  (trapping – holding – growing)  และในที่สุดก็เป็นที่สมบูรณ์แบบ  (complete  husbandry  practices)  (Ling, 1977)  ประเทศต่าง ๆ  ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้  ในระยะแรกจะมีชาวจีนเข้าไปอาศัยอยู่ซึ่งพวกเขาได้นำปลาไนไปเลี้ยงด้วย  เนื่องจากปลาไนมีความทนทานต่อการขนส่งระยะไกล ๆ  แม้จะถูกกักขังในภาชนะขนาดเล็กและชาวจีนเหล่านี้ก็แนะนำวิธีการเลี้ยงปลาให้ชาวท้องถิ่น  ทำให้เทคนิคการเลี้ยงปลาได้รับการถ่ายทอด  และปลาไนก็มีการเลี้ยงอย่างแพร่หลายทั่วเอเชียตะวันออกเฉียงใต้  ในที่สุดประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้  จึงค่อยมีการปรับปรุงพัฒนาวิธีการเลี้ยงปลาท้องถิ่นแต่ละชนิดของตนเอง  โดยอาศัยจุดเริ่มต้นจากการเลี้ยงปลาไน  เช่น  ญี่ปุ่น  อินโดนีเซีย  เวียดนาม  ไทย  เขมร  ฟิลิปปินส์  ได้เปลี่ยนวิธีการเลี้ยงแบบดั้งเดิม  (traditional  system)  มาเป็นวิธีการเลี้ยงแบบพัฒนา  (intensive  system)                        

การเพาะเลี้ยงปลาของจีน             
             Fan Lee (473 B.C.)  นักเพาะเลี้ยงปลาชาวจีนได้แต่งหนังสือ  “Treatise  on  Pisiculture”  ซึ่งเป็นหนังสือเล่มแรกของจีนเกี่ยวกับการเพาะเลี้ยงปลา  โดยเขียนจากประสบการณ์การเลี้ยงปลาไนของเขา  ซึ่งเนื้อหาประกอบด้วยลักษณะบ่อปลา  วิธีการรวบรวมปลาไน  และการเจริญเติบโตของลูกปลาไน  โดยได้อธิบายการเลี้ยงปลาแบบง่าย ๆ  แต่ก็เป็นที่ยอมรับทางหลักชีววิทยา  เช่น  เขาอธิบายการสร้างบ่อปลาว่าควรมีการสร้างเกาะเล็ก ๆ  ไว้ตรงกลางบ่อเพื่อปลาจะได้ว่ายน้ำรอบเกาะ  เพื่อให้ปลารู้สึกเหมือนกับว่ายน้ำในแม่น้ำหรือทะเลสาบ  และก็ยังได้อธิบายเทคนิคการคัดเลือกพ่อแม่พันธุ์ปลาไน  เพื่อผสมพันธุ์วางไข่  ซึ่งขณะนั้นประชาชนยังเชื่อว่าปลาเกิดจากเศษใบไม้ที่เน่าเปื่อย  นอกจากนี้ได้อธิบายว่า  ปลาไนมีความเหมาะสมในการเลี้ยงเนื่องจากมีรสชาติอร่อย  ไม่กินกันเอง  เติบโตเร็ว  สามารถจับได้ง่าย  ซึ่งหลักเกณฑ์นี้ก็ยังคงใช้ในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำในปัจจุบัน              ในสมัย  500  B.C. ถึง  500  A.D.  จัดได้ว่าเป็นยุคทองของการเลี้ยงปลาไนของจีน  โดยในสมัยราชวงศ์ฮั่น  (Han  Dynasty : 206  B.C. -  7  A.D.)  มีการเลี้ยงปลาไนอย่างกว้างขวางแพร่หลายมีการขยายการเลี้ยงในบ่อไปสู่แหล่งน้ำขนาดใหญ่ขึ้นในสมัยราชวงศ์ถัง  (Tang  Dynasty : 618 -  906  A.D.)  ประชาชนถูกห้ามจับขาย และซื้อปลา  เนื่องจากปลาไนในภาษาจีนออกเสียงว่า หลี (Li)  ซึ่งใกล้เคียงกับนามของกษัตริย์องค์หนึ่งของจีน  มีผลทำให้ระงับการเลี้ยงปลาไน  ฉะนั้นการเลี้ยงปลาไนที่พัฒนามาเกือบ  1,000  ปี  จึงหยุดชะงักอย่างสิ้นเชิง  และจึงมีการเลี้ยงปลา  4 ชนิดขึ้นมาแทนที่  ได้แก่  ปลาเฉา  (grass  carp)  ปลาซ่ง  (bighead  carp)  ปลาเล่ง  (silver carp)   และปลามัดคาร์พ  (mud  carp)  นับได้ว่าเป็นจุดเปลี่ยนระบบการเลี้ยงปลาชนิดเดียว  มาเป็นระบบการเลี้ยงปลาหลายชนิดรวมกัน              ในสมัยราชวงศ์ซุง  (Sung  Dynasty : 906   -  1120  A.D.)  มีการพัฒนาเทคนิคการรวบรวมและการขนส่งลูกปลามากขึ้น โดยมีการรวบรวมลูกปลาจีนจากแม่น้ำแยงซี  และแม่น้ำเพิร์ดไปขายยังเมืองที่อยู่ไกล ๆ  ที่เจียงซี  (Jiansi)   ฟูเจียง  (Fujian)  และซีเจียง (Zhejiang)  ลูกปลาที่รวบรวมได้จากแม่น้ำก็ได้นำมาเลี้ยงในบ่ออย่างแพร่หลาย  นอกจากนี้  Chow  Mit  ได้อธิบายการขนส่งลำเลียงลูกปลาด้วยครุไม้ไผ่ไว้ในหนังสือ  “Kwei  Sin  Cha  Shik”  โดยได้แต่งในปีคริสต์ศักราช  1243              ในสมัยราชวงศ์มิ๋ง  (Ming  Dynasty : 1368  -  1644  A.D.)  เริ่มมีการพัฒนาเปลี่ยนการเลี้ยงปลาจากแบบกึ่งพัฒนามาเป็นแบบพัฒนา  และมีเทคนิคปลีกย่อยพัฒนามากขึ้นตั้งแต่โครงสร้างบ่อปลา  ความหนาแน่นปลาที่ปล่อย  การเลี้ยงแบบผสมผสาน  การให้อาหารและปุ๋ย  และการควบคุมโรคปลา  เป็นต้น  Heu  Kwang  Chi  ได้แต่งหนังสือ  “A  Complete  Book  of  Agriculture”  โดยเนื้อหาอธิบายถึงการรวบรวมลูกปลาจากแม่น้ำ  และการเลี้ยงลูกปลาในบ่อเป็นส่วนใหญ่              ในสมัยราชวงศ์ชิง  (Ching Dynasty : 1644  -  1911  A.D.)  ก็มีการพัฒนาการเลี้ยงปลาคล้ายราชวงศ์มิ๋ง  และมีการขนส่งและลำเลียงลูกปลาแต่ละชนิดไประยะทางไกล ๆ  ได้มากขึ้น              การเลี้ยงปลาของจีนมีการพัฒนามการเลี้ยงปลา โดยอาศัยความชำนาญที่อาศัยการถ่ายทอดมาหลายชั่วอายุคน  โดยไม่ได้ใช้วิทยาการสมัยใหม่จวบจนคริสต์ศักราช 1920  จึงเริ่มมีการนำวิทยาการสมัยใหม่เข้ามา  โดยรัฐบาลได้สนับสนุนให้มีผู้ไปศึกษาต่างประเทศ  และมีนักวิชาการเพาะเลี้ยงปลามาใช้หลักเกณฑ์ทางวิทยาศาสตร์มากขึ้นในการเพาะเลี้ยงปลา  ชาวประมงจีนนับว่ามีประสบการณ์และทักษะอย่างมากในการเลี้ยงปลา  เนื่องจากความรู้ที่ได้รับการถ่ายทอดในเรื่อง  สภาพภูมิอากาศ  สีน้ำในบ่อปลา  พฤติกรรมปลา  คุณภาพน้ำและสุขภาพปลา  และทำให้นักวิทยาศาสตร์ของปลายประเทศในทวีปเอเชีย นำความรู้การเพาะเลี้ยงปลาทางด้านชีวภาพ และกายภาพจากประเทศจีนไปประยุกต์ใช้

การเพาะเลี้ยงปลาของยุโรปและอเมริกา
              ในทวีปยุโรปคาดว่าเริ่มมีการเลี้ยงปลาตั้งแต่สมัยโรมัน  โดยผู้ที่มีฐานะดีเท่านั้นจะทำการเลี้ยงปลา  เพื่อบริโภคเป็นอาหารโดยตรง  และยังไม่มีการเลี้ยงปลาอย่างจริงจังมากนัก  บ่อปลาที่ปรากฏในสมัยกลาง  มักจะอยู่ในบริเวณวัดเป็นส่วนใหญ่  โดยจะมีบ่อขนาดเล็กและมีจำนวนน้อยเมื่อเปรียบเทียบกับจำนวนพระที่อยู่ในวัด  ซึ่งเป็นหลักฐานแสดงให้เห็นว่าบ่อเหล่านั้นจะใช้ฟักปลาเพื่อบริโภคเท่านั้น  (store  pond)  ปลาจะถูกนำมาบริโภคส่วนใหญ่ในช่วงฤดูหนาวในขณะที่อาหารประเภทเนื้อชนิดอื่น ๆ  ขาดแคลน และเชื่อได้ว่าในสมัยกลางนั้นปลาจะมีราคาแพง  โดยเฉพาะปลาที่มีความสด  เนื่องจากความต้องการบริโภคปลาของประชาชนมีมากแต่ปริมาณปลาที่หาได้มีน้อย  ทำให้มีราคาแพง  สาเหตุที่หาปลาได้น้อย เนื่องจากยังไม่มีการพัฒนาเครื่องมือประมงจับปลา  ทำให้จับปลาได้ยาก  และอีกทั้งการขนส่งลำเลียงปลาก็มีความยากลำบากทำให้ปลามีราคาแพง  ฉะนั้น  มีผลทำให้มีการจับปลากันอย่างมาก โดยเฉพาะฤดูใบไม้ร่วงและฤดูหนาวเพื่อการบริโภค (Hickling, 1971)
              การเลี้ยงปลาสมัยใหม่ของยุโรป คาดว่าเริ่มเป็นครั้งแรกในประเทศอังกฤษในช่วงคริสต์ศักราช 1400 – 1500  โดยชาวอังกฤษนำปลาตระกูลปลาจีนมาเลี้ยงโดยมีการสร้างบ่อเพาะพันธุ์  (breeding  pond)  และบ่ออนุบาล  (rearing  pond)  ขนาดเล็กขึ้นมาหลังจากการสังเกตพบว่าในฤดูใบไม้ผลิ  ปลาจะผสมพันธุ์วางไข่ในบ่อ  จึงมีผลทำให้มีการสร้างบ่อเพาะพันธุ์ปลาในเวลาต่อมาและการเลี้ยงปลาของประเทศอังกฤษจึงเริ่มรู้จักแพร่หลายมากขึ้นตามลำดับ  (Hickling, 1971)
              ในคริสต์ศักราชที่ 14  พระชาวฝรั่งเศส  ชื่อ  Dom Pichon  สามารถผสมเทียมปลาเทร้า แล้วนำไปฟักในลำธาร แต่ปรากฏว่าไข่ปลาไม่ฟักออกเป็นตัว สาเหตุที่มีส่วนที่ทำให้เขาผสมเทียมปลา ก็เนื่องจากว่าในบริเวณวัดมีบ่อปลา  และในสมัยนั้น  พระไม่สามารถกินเนื้อสัตว์บกในวันศุกร์จึงกินเนื้อปลาแทน  และก็เกิดความคิดในการเพาะพันธุ์ปลา              ในคริสต์ศักราชที่  17  ทหารบกชาวออสเตรเลีย ชื่อ  Stephen  Ludwig  Jacobi  สามารถผสมเทียมปลาเทร้าจนฟักเป็นตัวได้สำเร็จในปี ค.ศ. 1757  และได้เขียนลง  Hannoverschen  magazine  ในปี ค.ศ.1763
              ในคริสต์ศักราชที่  18 ประสบผลสำเร็จในการผสมเทียมปลาหลายชนิดมากขึ้น  เนื่องจากการเลี้ยงปลาแพร่หลายประกอบกับความรู้ใหม่ ๆ  มีมากขึ้น  โดยชนิดปลาและปีที่ประสบผลสำเร็จ เช่น  ปลาแซลมอน  (1835)  ปราบรุคเทร้า (1851)  ปลาแอตแลนติคแซลมอน (1864)  ปลาคอด  (1865)  และปลาสเตอเจียน (1868)  เป็นต้น              ในคริสต์ศักราชที่  19  จัดได้ว่าเป็นทศวรรษของความรุ่งเรืองของการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำมีการพัฒนาเทคนิคการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำเป็นลำดับ  โดยในปี  ค.ศ. 1930  ชาวอาร์เจนตินา  ชื่อ  B.A. Houssay  ริเริ่มนำต่อใต้สมองมาใช้ในการฉีดกระตุ้นปลาให้ผสมพันธุ์วางไข่เป็นครั้งแรก  แต่ยังไม่ประสบผลสำเร็จ  และ  ค.ศ. 1934  ชาวบราซิล ชื่อ  R. Von. Ihering จัดได้ว่าเป็นคนแรกประสบผลสำเร็จในการกระตุ้นปลาให้ผสมพันธุ์วางไข่ด้วยการใช้ต่อมใต้สมอง  ปัจจุบันนี้อาจกล่าวได้ว่าการพัฒนาเทคนิคการเพาะเลี้ยง  การอนุบาล  และการเลี้ยงสัตว์น้ำหลายชนิดของยุโรป และอเมริกามีการพัฒนาค่อนข้างมาก  มีเทคโนโลยีชั้นสูงมาพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำหลายอย่าง เช่น  การตัดต่อยีนส์ เพื่อผลิตพันธุ์ปลาที่ต้องการ  การผลิตลูกปลาที่โตเร็วมีความทนทานโรงสูงขึ้น เป็นต้น
                      
การเพาะเลี้ยงปลาของไทย
            การพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำของไทย  ได้เริ่มในสมัยรัชการที่  5  แห่งกรุงรัตนโกสินทร์  โดยในปี  พ.ศ.2445  ได้มีประกาศพระราชบัญญัติอากรค่าน้ำ  ทำให้การใช้แหล่งน้ำจับปลาต้องเสียเงิน  ฉะนั้น  การบริหารการประมงในช่วง พ.ศ. 2444 – 2464  จึงมุ่งเน้นเก็บภาษีอากรมากกว่าการบำรุงพันธุ์สัตว์น้ำ  ทำให้ปริมาณสัตว์น้ำในธรรมชาติมีจำนวนลดลงจนปริมาณปลาที่จับได้ไม่เพียงพอ และปลาก็มีขนาดเล็กลง            พ.ศ.2464  ได้เริ่มมีการบำรุงพันธุ์สัตว์น้ำขึ้น  โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว  ได้ทรงมีประกาศกระแสพระบรมราชโองการจัดปันหน้าที่ราชการในเรื่องการเพาะพันธุ์สัตว์น้ำ  เมื่อ  22  กันยายน  2464  โดยกำหนดให้กระทรวงเกษตราธิการมีหน้าที่เกี่ยวกับเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ  การดูแลรักษาสัตว์น้ำ  การกำหนดฤดูกาลงดจับสัตว์น้ำ  รวมทั้งการกำหนดเครื่องมือจับสัตว์น้ำ  ซึ่งนับไว้เป็นการเริ่มต้นการอนุรักษ์สัตว์น้ำของประเทศและในช่วงนี้เจ้าพระยาพลเทพ  (เฉลิม  โกมารกุล ณ  นคร)  ซึ่งเป็นเสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการ ได้มีดำริให้มีหน่วยงานเพาะพันธุ์ปลาหรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า  หน่วยงานบำรุงรักษาพันธุ์สัตว์น้ำ  รัฐบาลจึงได้ติดต่อไปยังประเทศสหรัฐอเมริกาขอให้ช่วยหาผู้ชำนาญการเรื่องปลามาช่วยวางแผนพัฒนาการประมงของประเทศสยาม  และได้  ดร.ฮิว แมคคอร์มคิ  สมิท  (H.M. Smith)  มาเป็นที่ปรึกษาแผนกสัตว์น้ำของรัฐบาลสยามในปี  พ.ศ. 2466  เพื่อทำการสำรวจชนิดและปริมาณสัตว์น้ำ  ว่ามีมากน้อยเพียงไร  รวมทั้งวิธีการเพาะพันธุ์สัตว์น้ำ  เพื่อไม่ให้สัตว์น้ำมีปริมารณลดน้อยลงไป            ดร.สมิท  ได้สำรวจพันธุ์สัตว์น้ำทั้งในน้ำจืดและน้ำเค็มเกือบทั่วราชอาณาจักร  และได้รายงานการสำรวจพืชพันธุ์สัตว์น้ำ  และการอุตสาหกรรมสัตว์น้ำ  รวมทั้งข้อแนะนำในการบังคับบัญชา  การอนุรักษ์  และการพัฒนา เช่น  มาตรการป้องกันจำนวนปลา  ไม่ให้มีจำนวนลดลง  โดยการห้ามจับสัตว์น้ำในบางช่วง  และกำหนดขนาดเครื่องมือที่จับสัตว์น้ำ  ข้อวิจารณ์เหล่านี้ได้เขียนลงในหนังสือ “A Review  of  the  Aquatic  Resources  and  Fisheries  of  Siam,  with  Plans  and  Recommendations  for  their  Administration,  Conservation  and  Development”
            พ.ศ. 2473  ดร.สมิท  ได้แนะนำรัฐบาลสยามในการแก้ไขปัญหาดังกล่าว  และเสนอให้กำหนดเขตบึงบอระเพ็ด  เป็นที่รักษาพืชพันธุ์สัตว์น้ำและสร้างสถานีประมงบึงบอระเพ็ด จ.นครสวรรค์ เป็นสถานีประมงแห่งแรกของประเทศไทย            พ.ศ. 2484  มีการสร้างสถานีประมงกว๊านพะเยา  จ.เชียงราย  เป็นสถานีประมงแห่งที่สองของประเทศ  นอกจากนี้รัฐบาลก็ยังสร้างเขื่อนระบายน้ำที่หนองหาน จ.สกลนคร  เพื่อเก็บกักน้ำ  และเป็นที่รักษาพืชพันธุ์ในปี พ.ศ. 2484  แต่การก่อสร้างแล้วเสร็จในปี 2496  อันเนื่องมากจากมหาสงครามเอเชียบูรพาทำให้การก่อสร้างล่าช้า            พ.ศ. 2485  มีการสร้างสถานีประมงหนองหาน  จ.สกลนคร  เป็นสถานีแห่งที่สามของประเทศ  หลังจากการบูรณะปรับปรุงบึงบอระเพ็ด  กว๊านพะเยา  และหนองหานเป็นที่รักษาพืชพันธุ์สัตว์น้ำในภาคกลาง  ภาคเหนือ  และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ  ตามลำดับ  งานบูรณะแหล่งน้ำก็ลดน้อยลง  ทำให้งานส่วนใหญ่มุ่งเน้นการเพาะพันธุ์สัตว์น้ำ  การกำหนดเขตรักษาพืชพันธุ์สัตว์น้ำ  ฤดูกาลจับสัตว์น้ำ  และชนิดเครื่องมือประมง เพื่อรักษาสัตว์น้ำให้มีตลอดไป            ในช่วงที่กระทรวงเกษตราธิการเริ่มงานบำรุงรักษาสัตว์น้ำนั้น    กรมรักษาสัตว์น้ำได้จัดส่งข้าราชการไปศึกษาวิชาการเพาะพันธุ์ปลาที่สหรัฐอเมริกา  ตั้งแต่ พ.ศ. 2473  โดยมีผู้ได้รับคัดเลือกรับทุนมหิดล  3  ท่าน  ได้แก่  หลวงจุลชีพพิชชาธร  นายบุญ อินทรัมพรรย์  และนายโชติ  สุวัตถิ  และท่านเหล่านี้ก็ได้นำวิชาความรู้ด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีด้านการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำมาพัฒนาการประมงของประเทศ  ในเวลาต่อมาโดยอาศัยความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์เข้ามาประยุกต์  เพื่อผลิตลูกปลา  จนประสบผลสำเร็จเป็นครั้งแรกในการผลิตลูกปลาไน  ในปี  พ.ศ. 2486  โดยวิธีการเลียนแบบธรรมชาติ            พ.ศ. 2493 กรมประมงได้รับความช่วยเหลือจากองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ  (FAO)  ได้ส่ง  ดร.เชา  เวน  ลิง  (Dr. Shao Wen Ling)  ผู้เชี่ยวชายการเพาะพันธุ์ปลามาช่วยพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำของไทย  ซึ่งก็ยังช่วยหาทุนให้นักวิชาการประมงไทยไปอบรมหลักสูตรการเพาะเลี้ยงปลาที่อินโดนีเซียและนักวิชาการไทย  ก็นำเทคนิคการเพาะพันธุ์ปลาหมอเทศของอินโดนีเซียมาผลิตลูกปลาหมอเทศ  และทำให้ปลานิลมีการเลี้ยงอย่างแพร่หลาย            พ.ศ. 2509  สามารถเพาะปลาสวายด้วยวิธีการผสมเทียมสำเร็จเป็นครั้งแรก  และการเพาะพันธุ์ปลาสวายด้วยวิธีการผสมเทียมครั้งนี้เป็นจุดเริ่มต้นการพัฒนาการเพาะพันธุ์ปลาชนิดอื่น ๆ  ที่ไม่วางไข่ในบ่อให้วางไข่ได้ในช่วงเวลาต่อมาร (ตารางที่ 1.1)  เทคนิคการเพาะเลี้ยงปลาน้ำจืดจึงได้ค่อย ๆ  ประยุกต์ขึ้นมาเพาะพันธุ์ปลาน้ำกร่อย  ปลาทะเลรวมทั้งสัตว์น้ำชนิดอื่น ๆ  ให้ประสบผลสำเร็จจนกระทั่งปัจจุบัน เช่น  ประสบความสำเร็จในการเพาะฟักกุ้งแชบ๊วย  ซึ่งจัดว่าเป็นกุ้งทะเลชนิดแรกที่สามารถเพาะพันธุ์ได้ในปี พ.ศ.2514  และในช่วงต่อมาก็สามารถประสบผลสำเร็จในการเพาะฟัก และอนุบาลกุ้งกุลาลาย  กุ้งกุลาดำ  หอยแครง  หอยนางนม  หอยแมลงภู่  รวมทั้งสัตว์น้ำที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจอีกหลายชนิด  ก็เนื่องมาจากการประยุกต์ใช้ความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์  และเทคโนโลยีมาพัฒนาการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ